Obróbka trakowa jest pierwszym etapem przekształcania bloku kamienia w element płytowy o różnej grubości. Według polskich norm za płytę trakowane są elementy o grubości do 20 cm. W praktyce piłowane lub wycinane są płyty lub paski o znacznie mniejszej grubości(zwłaszcza paski o grubości od 8 mm wycinane z bloku w technologii paskowej).Minimalna grubość standartowych płyt wynika głównie z ich wytrzymałości na ściskanie i zginanie. Dla płyt marmurowych i wapieniowych (wapienie zbite) przyjmuje się jako minimalną grubość 2 (1,5) cm, granitowych 2-3cm,twardych piaskowców 3-4cm.

Traki do kamienia - podstawowe określenia

Obrabiarka - to maszyna robocza do obróbki przedmiotów w celu nadania im określonych kształtów, wymiarów i gładkości. W przemyśle metalowym stosowane są różne obrabiarki: tokarki, frezarki, szlifierki, wiertarki zaś obrabiarki do kamienia często przejmują ich nazwy.

Trak kamieniarski jest specyficznym rodzajem obrabiarki charakterystycznym dla branży kamieniarskiej (podobną nazwę posiadają jedynie traki do drewna). Traki stanowią dużą grupę ciężkich obrabiarek umożliwiającą dzielenie bloków kamiennych. Trak do kamienia jest obrabiarką do dzielenia bloków kamiennych na elementy płytowe, za pomocą różnych narzędzi trakowych.

W podanej definicji traka zwróćcie uwagę na dwa elementy :przedmiotem obróbki jest blok kamienny, zaś cechą charakteryzującą trak jest rodzaj narzędzia.

Ze względu na rodzaj narzędzia traki dzielimy na:

-traki piłowe, piłujące bloki za pomocą gładkich pił trakowych i piasku stalowego lub za pomocą pił zbrojonych segmentami diamentowymi,

-traki wielkotarczowe, pracujące diamentowymi tarczami o średnicy do 3500 (4000)mm; w gwarze warsztatowej nazywane są piłami.

-traki cięgnowe pracujące narzędziami w kształcie liniowej pętli bez końca:

-linowe, pracujące liną zbrojoną diamentowymi koralikami,

-łańcuchowe, rozcinające kamień za pomocą łańcucha z segmentami diamentowymi. Każdy z podanych rodzajów traków posiada specyficzny sposób pracy i konstrukcję,

a tym samym wymaga innej obsługi. Musicie poznać podstawowe zasady działania tych urządzeń. W przypadku gdy będziecie musieli obsługiwać obrabiarkę o innej konstrukcji będziecie mieli do dyspozycji fabryczną instrukcję obsługi lub informacje służb technicznych zakładu obróbki kamienia.

Traki piłowe wahadłowe

Podstawowym zespołem napędowym traka jest przystawka korbowa, na której ustawiony jest główny silnik obracający wał korbowy za pośrednictwem przekładni pasowej. Przekładnia ta składa się z małego koła pasowego osadzonego na osi silnika oraz dużego koła (o średnicy dochodzącej do 4,5m), która redukuje obroty silnika (najczęściej 1450 obr/min) do 80-90 obrotów na minutę, z jaką obraca się wał korbowy.

Na osi wykorbienia wału korbowego mocowane jest łożysko długiego korbowodu, którego drugi koniec mocowany jest do ramy piłowej.

Opisany układ nosi w mechanice nazwę układu korbowo-wodzikowego i jest szeroko stosowany między innymi w samochodowych silnikach spalinowych i sprężarkach tłokowych.

Układ korbowo-wodzikowy zapewnia zamianę ruchu obrotowego silnika napędowego na ruch posuwisto-zwrotny ramy („tam i z powrotem”).

Piłowanie bloku następuje przez opuszczanie ramy piłowej z piłami w kierunku bloku co realizuje zespół opadu piły. Blok lub bloki wtaczane są pod piły na wózku trakowym.

Wózek trakowy jest wózkiem szynowym o nośności od 30 do 90 ton, poruszającym się na szynach pomiędzy stanowiskiem załadunku a strefą piłowania traka. Podczas piłowania wózek jest mocowany do fundamentu i wyposażony w ustawione pionowo kłonice zabezpieczające przed przechylaniem i upadkiem płyt przy docinaniu bloku.

Narzędzia trakowe

Traki wahadłowe pracują w technologii ścierniwa luźnego wykorzystując do tego celu gładkie piły trakowe. Są one wykonywane z cienkich płaskowników stalowych o grubości 3-6 mm, które odpowiednią sztywność uzyskują dopiero po napięciu w ramie piłowej.

Podstawowe rodzaje pił gładkich przedstawia.

Piłowanie na traku wahadłowym polega na ciągłym podawaniu ścierniwa (piasku kwarcowego lub obecnie najczęściej stosowanego piasku stalowego) pod piły, które poruszają się wahadłowo ruchem posuwisto-zwrotnym, z równoczesnym unoszeniem i podnoszeniem (góra-dół).

Ścierniwo podawane jest pod piły w postaci masy ściernej składającej się ze ścierniwa, startego kamienia i wody. Dla zwiększenia przyczepności ziaren do pił stosuje się dodatek w postaci wapna lub gipsu.

W XX wieku masę ścierną z piaskiem kwarcowym podawał ręcznie trakowy, który podczas jednej zmiany musiał podać na blok kilka ton piasku. Każdą przerwę w podawaniu było widać na powierzchni płyt w postaci liniowych nierówności i rowków. Obecnie funkcje tą spełniają automatyczne podawacze masy ściernej. Szerokość szczeliny piłowej jest większa od grubości samej piły ponieważ ziarna ścierne opadające po jej ścianach muszą się przedostać pod krawędź tnącą i po drodze ścierają kamień. Im grubsze jest ziarno tym większe jest poszerzenie szczeliny piłowej.

Ustawianie pił trakowych

W wyniku piłowania mamy otrzymać płyty surowe o określonej grubości. Piły o grubości (T) muszą być rozstawione w taki sposób, aby po przepiłowaniu bloku uzyskać płyty o grubości (G). Aby otrzymać płyty o jednakowej grubości stosuje się przekładki dystansowe wkładane pomiędzy brzeszczoty pił. 

Ścierniwo

Do piłowania bloków granitowych i twardych piaskowców stosuje się obecnie piasek stalowy.

Do piłowania stosowane są ziarna okrągłe, łamane lub mieszanki obu rodzajów.

Producenci oferują najczęściej gotowe mieszanki wypróbowane w warunkach

przemysłowych przy piłowaniu różnych materiałów.

Równie ważnym czynnikiem jak dobór ścierniwa jest równomierność podawania masy ściernej pod piły. Brak ścierniwa pod jedną z pił zestawu może spowodować zatrzymanie wszystkich pił i/lub krzywienie szczelin piłowych.

W obecnie eksploatowanych i produkowanych trakach wielopiłowych automatyczny podawacz masy ściernej jest wyposażeniem standardowym. 

W skład automatycznego podawacza wchodzą:

1.zbiornik piasku stalowego z dozownikiem,

2.zbiornik roztworu wapna z mieszadłem,

3.studnia (rząpie) ścieku spływającego z traka,

4.zespół pompowy wyposażony w pompę wirową(często z mieszaczem ścieku). Pompa tłoczy masę ścierną do rozdzielacza umieszczonego nad blokiem,

5.rozdzielacz masy ściernej nad piłowanym blokiem, który ma równomiernie rozprowadzić masę ścierną na powierzchni bloku,

6.kanał spływowy doprowadzający masę spod bloku,

7.płuczka do okresowego płukania masy z nadmiaru startych narzędzi i kamienia,

8.zbiornik magazynowy do którego wprowadzana jest masa ścierna po zakończeniu piłowania bloku. Przed rozpoczęciem piłowania kolejnego bloku masa ta jest wpuszczana do rząpia, co skraca czas przygotowania nowej masy ściernej.

Podawacze automatyczne umożliwiają ciągłe podawanie masy ściernej na górę bloku i pod piły, odbieranie masy spływającej z bloku i podanie masy na blok po uzupełnieniu składu mieszanki o nowe ścierniwo. Masa ścierna krąży w obiegu zamkniętym a jej składniki ścierne są systematycznie uzupełniane.

W nowych trakach proces kontroli składu masy ściernej jest sterowany automatycznie według programu umieszczonego w centrum sterowania traka.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

Konstrukcja i sposób działania traka oraz jego wyposażenia stwarzają zagrożenia dla obsługi i osób znajdujących się w jego pobliżu. Zagrożenie stwarzają duże i szybko poruszające się elementy: rama piłowa, korbowód, koło zamachowe i przekładnia pasowa. Podawana na blok masa trąca ma tendencje do rozpryskiwania wokół wózka trakowego i stwarzania możliwości poślizgów. Podczas pracy powstaje hałas o dużym natężeniu.

Dla zmniejszenia zagrożeń koniecznym jest przestrzeganie poniższych zasad:

1)Do obsługi traków mogą być dopuszczone tylko osoby trzeźwe, znające zasadę działania traka i sposób jego obsługi, przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Przed przystąpieniem do obsługi traka należy dokładnie przeczytać fabryczną instrukcję obsługi, zaś w przypadku obsługi nowego traka skorzystać ze szkolenia prowadzonego podczas rozruchu przez fachowców serwisowych.

2)Trak musi być wyposażony w siatkowe lub blaszane osłony: od czoła ramy piłowej, wzdłuż korbowodu oraz koła zamachowego. Osłony te stanowią standartowe wyposażenie nowych traków.

3)Studnia (rząpie) podawacza masy ściernej winno być zabezpieczone barierką.

4)Konstrukcja traka winna być wyposażona w zabezpieczenia przeciwporażeniowe. Zabronione jest dotykanie elementów konstrukcji mogących przewodzić prąd.

5)Pulpit sterowniczy z wyłącznikiem bezpieczeństwa winien być zlokalizowany w miejscu łatwo dostępnym, zapewniającym dobrą obserwację pracy traka.

6)Stanowisko trakowego winno być wyposażone w podkład drewniany izolujący od drgań i mokrej posadzki.

7)Naprawy, wymiana części lub narzędzi, smarowanie lub konserwacja może odbywać się tylko na unieruchomionym traku, po odcięciu zasilania wyłącznikiem głównym.

8)Trakowy podczas pracy winien być wyposażony w odzież ochronną: kombinezon, buty, ochronniki słuchu.